در سالهای اخیر فعال کرد فراگیران در امر یادگیری مورد تأکید نظام آموزشی قرار گرفته است.هدف از فعال کردن فراگیران، پرورش خلاقیت آنان میباشد.
خلاقیت قابل پرورش و رشد است و این امر مستم به کارگیری اصول و روشهای خاصی است.در این ارتباط روش کار معلم و انتظارات نظام آموزشی از فراگیران باید تغییر یابد.یکی از تغییرات روش تدریس، آموختن مهارت حل مسئله است.طرح مسئله و سؤالات انشایی میتواند به فراگیران کمک کند تا ذهن خلاق داشته باشند.در این مقاله راههای پرورش خلاقیت در شاگردان با بهرهگیری از روش حل مسئله و طرح سؤالات انشایی مطرح میشود.
خلاقیت یک فعالیت فکری و ذهنی است که به عنوان یک نیاز عالی بشری همواره برای انسان در طول زندگی و در تمامی ابعاد مطرح بوده است.خلاقیت تعاریف متفاوت دارد.
یکی از تعاریف اینگونه بیان میکند که خلاقیت، حل یک مشکل یا سلسلهای از مسائل کوچک و بزرگ است.تعریف دیگر چنین است که:خلاقیت، تحولات دامنهدار و جهتدار در فکر واندیشه انسانهاست، به طوری که فرد توانایی ترکیب عوامل قبلی به طرق جدید را به دست میآورد.
خلاقیت و پرورش آن اهمیت بسیاری در امر آموزش دارد.معلم در هر مرحله از آموزش میتواند با بهرهگیری از طرح مسائل و مباحث برای فراگیران و راهنمایی آنان به پاسخ، خلاقیت را در آنان پرورش دهد.یکی از روشهای پرورش خلاقیت، تدریس مهارتهای حل مسئله میباشد.
در این شیوه تدریس، معلم باید مطالب درسی را به صورت مسئله برای شاگردان طرح کند.در این ارتباط، معلم میبایست یک یا چند مسئله را برای شاگردان طرح کند یا خود آنان را به طرح مسائل تشویق نماید و بعد شاگردان را به حل مسائل راهنمایی کند.در این صورت مطالعه و بررسی حقایق علمی به عنوان وسیلهای برای حل مسائل ارزش خواهد داشت.
در این شیوه، معلمان میبایست به ابراز افکار و عقاید شاگردان خود اهمیت بدهند و برای آنان فرصت کافی ایجاد نمایند تا بتوانند افکار و عقاید علمی خود را بیا کنند.
بهرهگیری از روشهای گوناگون نکته دیگری است که معلمان باید به آن توجه کنند. معلم باید در جریان تدریس و فعالیتهای آموزشی و پرورشی، روشهای متنوع را به کار برد.در اجرای روش حل مسئله، روش تهیه طرح یا پروژه، روش بحث علمی، و روشهای گروهی و جمعی کوچک و بزرگ باید به تناسب موضوع و موقعیت درسی مورد استفاده قرار گیرد.در اجرای این روشها هر یک از شاگردان مطابق ذوق و استعداد خود بخشی از کارها را به عهده میگیرد و فرصت کافی برای پرورش استعدادهای خویشتن را به دست میآورد.
در جریان این نوع تدریس، یادگیری شاگرد باید فعال باشد.معلم در چنین شرایطی مانند یک راهنما در معرفی منابع مختلف، طرح مسائل، بررسی و آزمایش افکار و نظریات به شاگردان کمک میکند.فعالیت شاگرد سبب پرورش استعدادها و قدرت ابتکار و تفکر خلاق در او میشود.
در این شیوه تدریس معلمان باید به اختلاف فردی شاگردان توجه داشته باشند.تصور درک یکسان شاگردان سبب محدود کردن رشد فکری آنان میشود.توجه یکسان به سطح علمی شاگردان سبب میشود تا شاگردان از روند تدریس و ارزشیابی رضایت نداشته باشند.بنابراین معلم باید موجبات ترقی و پیشرفت شاگردان را فراهم نماید.
از دیگر راههای پرورش خلاقیت، طرح سؤال به شکل پاسخ نگاری یا انشایی برای ارزشیابی است که سبب یادآوری اطلاعات، سازمان دادن آنها و نوشتن منظم و سیستماتیک توسط فراگیران می شود.این نوع ارزشیابی سبب میشود تا عادت مطالعه و مهارت نگارش در فراگیران افزایش یابد.طرح مسئله و مشکل و سؤالات انشایی و نیز تصحیح اینگونه سؤالات نیاز به رعایت اصولی دارد که معلمان میبایست به آن توجه کافی و لازم داشته باشند.
اگر قرار بر این باشد که دانشآموزان دارای تفکر خلاق باشد، میبایست تغییرات کلی و بنیادی در نظام آموزش و پرورش ایجاد شود. تغییراتی مانند حذف بعضی از فصول کتب یا جانشین کردن بعضی از کتابها به جای کتابهای دیگر نمیتواند سبب پرورش خلاقیت شود.برخی از پیش نهادها در این زمینه از این قرار میباشد:
1-در این زمینه برنامههای آموزش و پرورش باید از حالت متداول کنونی، یعنی حفظ کردن و یادگیری مطالب از پیش تعیین شده، خارج شود و در جهت تفکر خلاق حرکت کند. این امر از طریق شرکت دادن دانشآموز در ارائه راهحلهای خلاق و نو درباره مسائل و مطالب آموزشی مطرح شده در کلاس درس، امکانپذیر است.
آموزش خلاقیت، بهرهگیری فعالانه از نیروی ابتکار و استعدادهای فکری دانشآموزان در امر یادگیری است.دانشآموز باید از حالتشنوند:وغیر فعالبه حالت گویندهوفعالتبدیل شود.در روند شرکت فعالانه دانشآموز، خلاقیت رشد میکند.
2-نکته مهم دیگر که سبب موفقیت دانشآموزان در امر آموزش خلاقیت میشود، مسئله آزادی عمل نسبی در انتخاب کتابهای درسی است.معلم باید بتواند از کتابهای گوناگون همراه با کتابهای اصلی و از قبل تعیین شده در کلاس بهره بگیرد.از دانشآموزان بخواهد که در کلاس گزارش دهند و جلسه بحث و گفتوگوی علمی برای دانشآموزان ترتیب دهد.در اینباره، به کارگیری وسایل سمعی و بصری، مانند فیلم، اسلاید، ویدئو، و ظبطصوت نیز بسیار سودمند است و آموزش خلاقیت را تسریع میکند.
3-نحوه ارزشیابی فراگیران به شیوههای متفاوت با بهرهگیری از سؤالات انشایی در سطوح بالای یادگیری، ترکیب و ارزشیابی، انجام شود.برای رسیدن به اهداف فوق، دست اندرکاران امر آموزش و پرورش، یعنی آموزگاران، دبیران، مدیران و نویسندگان کتابهای درسی میبایست از دورههای بازآموزی در این ارتباط استفاده کنند تا هر چه سریعتر به اهداف مورد نظر دست یابند.با انجام اقدامات فوق میتوان کلاس را به جای معلم محوریبه صورت فراگیر محوری اداره کرد.در کلاس:فراگیر محورمعلم نقش یاری دهنده و راهنما را دارد و راههای یادگیری را به دانشآموزان میآموزد تا آنها، با استفاده از نیروی خلاقیت و ابتکار خود، مسیر و روش یادگیری را جستوجو کنند.به این ترتیب، دانشآموز، محور اصلی توجه به کلاس میشود.
در انتها میتوان گفت که خلاقیت از اصول مهم یادگیری است که توجه به آن اهمیت بسیاری دارد.خلاقیت را میتوان با روشهای خاصی پرورش داد.از روشهای مهم و با اهمیت میتوان آموزش مهارت حل مسئله را مطرح کرد.همچنین طرح سؤالات انشایی راه دیگری برای پرورش خلاقیت شاگردان است که باید مورد تعمق معلمان قرار گیرد.
منابع:
-آقایی فیشانی، تیمور:خلاقیت و نوآوری در انسانها و سازمانها، انتشارات ترمه، 1377.
-رحالزاده، رضا:روششناسی تدریس مطالعهای درباره طراحی آموزشی، چاپ اول، انتشارات ترمه، 1377.
-لوول، سوئز:اندازهگیری و ارزشیابی در آموزش و پرورش، ترجمه و تألیف حمزه گنجی، مؤسسه انتشارات بعثت، 1377.
خلاقیت ,پرورش ,شاگردان ,طرح ,آموزش ,معلم ,در این ,را به ,است که ,سؤالات انشایی ,پرورش خلاقیت
درباره این سایت